Ăn quá nhiều muối tác hại như thế nào?

Muối ăn.

Photo courtesy of bacsi.com

Một nghiên cứu mới đây được công bố tại Mỹ cho thấy có khoảng 2 triệu 300 ngàn người trên thế giới bị chết trong năm 2010 vì các bệnh tim mạch do ăn quá nhiều muối. Trong khi đó, Tổ chức Y tế Thế giới WHO mới đây cũng lên tiếng cảnh báo về tình trạng cao huyết áp đang gia tăng trên thế giới, mà nguyên nhân chính được cho là đến từ chế độ ăn có hàm lượng muối quá cao. Muối ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe tim mạch và ăn bao nhiêu muối một ngày là đủ? Mời quý vị tìm hiểu vấn đề này trong trang tạp chí sức khỏe đời sống do Việt Hà phụ trách.

Thế giới ăn quá nhiều muối

Muối là một gia vị không thể thiếu cho cơ thể con người. Thiếu muối có thể dẫn đến một loạt các bệnh tật. Tuy nhiên, người dân thế giới ngày nay dường như lại đang ăn gấp đôi số lượng muối cần thiết trong một ngày, theo một nghiên cứu toàn cầu mới đây được trình bày tại một cuộc họp của Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ.
Bác sĩ Ralph Sacco, thuộc trường đại học Miami, phát ngôn viên của Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ cho biết.
“Đây là một nghiên cứu phân tích về việc tiêu dùng muối trên toàn thế giới và các khu vực, nghiên cứu nhìn vào 247 nghiên cứu, một số trong số này là nghiên cứu về chế độ ăn, và tập hợp các số liệu này lại để thấy số lượng muối tiêu thụ trung bình trên toàn thế giới là bao nhiêu. Và điều đáng ngạc nhiên là lượng muối trung bình tiêu thụ hàng ngày của một người là 4.000 mg một ngày. Trong khi đó mức khuyến cáo của hiệp hội tim mạch Mỹ là 1.500 mg muối một ngày, còn của Tổ chức Y tế thế giới là 2.000 mg một ngày. Các nghiên cứu cũng cho thấy có nước lên đến 6.000 mg một ngày, một số nước ở châu Phi thì thấp hơn. Đây là sự khác biệt lớn, cho thấy chúng ta cần phải làm nhiều hơn nữa để giảm lượng muối mọi người ăn mỗi ngày trên toàn thế giới.”
Đây là một nghiên cứu tổng hợp các nghiên cứu của 247 cuộc điều tra về chế độ ăn có muối tại hơn 2/3 số nước trên toàn cầu được thực hiện từ năm 1990 đến 2010. Đây cũng là một phần trong nghiên cứu về gánh nặng bệnh tật toàn cầu 2010.
Việc ăn muối quá nhiều mỗi ngày đã làm gia tăng nguy cơ các bệnh về tim mạch. Bác sĩ Donna Arnett, thuộc trường đại học Y tế cộng đồng Birmingham, đại học Alabama cho biết.
“Trước hết chúng ta nên nhớ là muối là quan trọng trong việc điều hòa huyết áp cơ thể. Vì thế nếu lượng muối trong cơ thể tăng lên thì huyết áp tăng lên và kéo theo đó là nguy cơ bị tăng huyết áp, đây là một trong các nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh tim mạch và đứt mạch máu não trên toàn cầu.”

Lượng muối trung bình tiêu thụ hàng ngày của một người là 4.000 mg một ngày. Trong khi đó mức khuyến cáo của hiệp hội tim mạch Mỹ là 1.500 mg muối một ngày.
BS Ralph Sacco

Kết quả nghiên cứu cho thấy có gần 1 triệu những ca tử vong trên thế giới tức khoảng 40% số người chết sớm ở độ tuổi 69  hoặc trẻ hơn. 60% số người chết là nam giới và 40% là nữ giới. Nhồi máu cơ tim là nguyên nhân của 42%  các ca tử vong, 41% các ca tử vong là do đứt mạch máu não. Điều đáng chú ý là 48% các ca tử vong này là do ăn quá nhiều muối, và chủ yếu tập trung tại các nước có thu nhập thấp và trung bình.
Theo thống kê của nghiên cứu, trong số 30 nước lớn nhất thế giới, Ukraine là nước có tỷ lệ tử vong ở người lớn do muối là cao nhất với hơn 2.000 ca trên một triệu dân. Tiếp đến là Nga và Ai Cập. Những nước có tỷ lệ tử vong do muối thấp nhất là Qatar với 73 ca trên một triệu dân. Tiếp theo là Kenya và Arap. Hoa Kỳ xếp thứ 19 với 429 ca tử vong trên một triệu dân do ăn nhiều muối.
Giải thích về cơ chế tác động của muối đối với mạch máu và tim, bác sĩ Arnett nói tiếp.
“Chúng ta biết là ăn muối có liên quan chặt chẽ với tăng xông, và chúng ta cũng biết tăng xông là nhân tố quan trọng dẫn đến các bệnh tim mạch và đứt mạch máu não trên thế giới….Với việc tăng huyết áp thì tim của chúng ta cũng phải làm việc nhiều hơn, để đẩy máu qua các mạch máu, nơi huyết áp cao hơn. Vì vậy tim phải làm việc vất vả hơn.  Và các mạch máu làm việc cũng khó khăn hơn, và do đó cơ thể chúng ta sẽ dễ bị đứt mạch máu não, mạch máu yếu hơn. Vì vậy điều này có nhiều tác động xấu lên cơ thể.”

Nguy cơ từ thức ăn chế biến sẵn

Một phụ nữ đang gánh muối trên ruộng muối Phan Thiết. AFP photo

Theo các chuyên gia thì phần lớn các nguy cơ tăng huyết ap do ăn nhiều muối đến từ các đồ ăn có sẵn vốn có hàm lượng muối (sodium rất cao). Bác sĩ Ralph Sacco giải thích.
“Muối có nhiều trong nhiều đồ ăn chế biến sẵn mà chúng ta ăn, và đôi khi rất khó tránh. Vì vậy tôi hay khuyên các bệnh nhân của mình là đừng cho thêm muối vào các đồ ăn này.”
Theo kết quả điều tra về dinh dưỡng quốc gia và sức khỏe tại Mỹ gần đây, có 10 thực phẩm chế biến sẵn có hàm lượng muối cao mà người Mỹ ăn nhiều nhất hàng ngày bao gồm: pizza có thịt, bánh mì trắng, phomat đã chế biến sẵn, hot dog, thịt nguội, cơm nấu sẵn, mì ống với nước sốt, ketchup (nước sốt cà chua), tortilla, bánh mì trắng tròn.
Trong khi đó theo Hiệp hội tim mạch Mỹ, soup chế biến sẵn và sandwich ở các tiệm ăn nhanh cũng nằm trong danh sách thức ăn có lượng muối cao được tiêu thụ nhiều ở Mỹ. Theo Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ, một hộp soup chế biến sẵn có thể có từ 100 đến 940 mg muối, tức là có thể chiếm đến hơn một nửa lượng muối cần thiết cho cơ thể một ngày. Còn sandwich tại các tiệm ăn nhanh cũng có thể chứa đến hơn 100% lượng muối cần thiết trong một ngày.
Một nghiên cứu khác mới được công bố hôm 21 tháng 3 tại Hoa Kỳ cũng cho thấy 75% các thức ăn đóng gói và đồ ăn vặt của trẻ em cũng có chứa hàm lượng muối cao. Một số đồ ăn có chứa đến 630 mg muối một suất ăn. Bác sĩ Linda Van Horn, thuộc trường đại học Y Feinberg, Chicago, phát ngôn viên Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ cho biết:
“Cũng giống như người lớn, muối từ đồ ăn cho trẻ ở Mỹ ngày nay đến chủ yếu từ các đồ ăn chế biến sẵn. Các thực phẩm này thường nằm trong các gói đóng sẵn, và hộp. Thực phẩm cho trẻ sơ sinh cũng không loại trừ. Ngay khi cha mẹ bắt đầu đưa các thực phẩm chế biến sẵn vào bữa ăn hàng ngày, họ có thể chắc chắn là các đồ ăn mà họ cho mọi người ăn đang có hàm lượng muối cao hơn so với thực phẩm tự nấu…. Có những thực phẩm cho trẻ có mức muối cao hơn 450 mg hoặc thậm chí 600 hay 700 mg, tức là cao hơn mức quy định cho trẻ trong cả ngày chứ đừng nói đến một bữa.”
Theo các bác sĩ việc cho trẻ ăn quá mặn ngay từ nhỏ sẽ dẫn đến những nguy cơ về lâu dài cho sức khỏe, khiến cho trẻ quen dần với chế độ ăn mặt và làm cho huyết áp tăng cao ngay từ khi tuổi còn trẻ.

Lời khuyên của bác sĩ

Vậy lời khuyên của các bác sĩ là gì đối với người dân thế giới? Bác sĩ Arnett khuyên mọi người trước hết phải chú ý đến các nhãn đồ ăn sẵn. Bà nói:

Thay vì mở một hộp mì ống nấu sẵn cho trẻ thường có hàm lượng muối cao, hãy tự nấu mì ống với nước sốt của mình để cắt giảm lượng muối đi phân nửa.
BS Linda Van Horn

“Hiệp hội tim mạch Mỹ khuyến nghị mọi người không nên ăn quá 1.500 mg muối một ngày. Điều này cũng rất khó thực hiện ngày nay khi nhiều thức ăn là đồ ăn đã đóng gói sẵn. Vì vậy bạn cần chú ý đọc kỹ nhãn hiệu trên đồ ăn để biết mức muối. Và khi bạn đã hiểu được rồi thì bắt đầu tìm cách giảm dần lượng muối ăn vào và nên kiên nhẫn, nên đọc nhãn đồ ăn kỹ trước khi mua và ăn.”
Còn bác sĩ Ralph Sacco thì cụ thể hơn khi nói về chế độ ăn của mọi người như sau:
“Nên ăn nhiều rau và các đồ ăn tự chế biến hơn vì sẽ có ít muối hơn chừng nào chúng ta đừng cho muối nhiều. Hiệp hội tim mạch Mỹ cũng khuyến cáo các thực phẩm phải đề rõ lượng muối. chúng ta cần phải cẩn thận về lượng muối trong các sản phẩm mà chúng ta mua ở chợ. Cho nên lời khuyên của tôi là thứ nhất, bỏ lọ rắc muối, thứ hai là đọc kỹ nhãn đồ ăn, thứ ba là ăn ít đồ ăn chế biến sẵn.”
Đối với trẻ nhỏ, lời khuyên của các bác sĩ là hãy hạn chế tối đa việc sử dụng đồ ăn chế biến sẵn mua ngoài chợ. Bác sĩ Linda Van Horn giải thích:
“Thay vì mở một hộp mì ống nấu sẵn cho trẻ thường có hàm lượng muối cao, hãy tự nấu mì ống với nước sốt của mình để cắt giảm lượng muối đi phân nửa.  Yếu tố quan trọng nhất là cảm giác của ta với muối. Khi chúng ta ăn nhiều muối thì càng ngày càng muốn ăn nhiều muối hơn. Nếu bạn cho trẻ ăn đồ ăn với muối cao từ sớm thì bạn đang dậy cho trẻ ăn muối như vậy là bình thường. Thay vào đó, chúng ta nên cho trẻ ăn đồ ăn tự nhiên với lượng muối thấp hơn và cho trẻ thích ăn đồ ăn này. Bởi vì người ta dùng muối hay các gia vị mạnh là vì người ta không nếm thấy vị ngon của đồ ăn. Bằng cách dậy trẻ ăn đồ ăn tự nhiên, bạn đang giúp trẻ tránh ăn quá nhiều muối, và đưa ra một hướng dẫn quan trọng đối với các thực phẩm tự nhiên.”
Nhân ngày sức khỏe thế giới năm nay, ngày 7 tháng 4, Tổ chức Y tế thế giới cũng ra lời kêu gọi mọi người và chính phủ các nước gia tăng nỗ lực chiến đấu chống lại huyết áp cao để giảm các ca tử vong vì tim mạch. Theo thống kê của tổ chức Y tế thế giới mỗi năm có khoảng hơn 9 triệu người chết vì các bệnh tim mạch vì nguyên nhân huyết áp cao.  Tổ chức Y tế thế giới kêu gọi mọi người kiểm soát chặt chẽ huyết áp của mình để kịp thời có điều trị đúng mức. Các chuyên gia của tổ chức Y tế thế giới cũng đề nghị mọi người phải chú trọng hơn đến lượng muối ăn hàng ngày, cố gắng giảm lượng muối trong khẩu phần ăn của mình, bỏ thuốc lá và tăng vận động thể chất.
Tạp chí sức khỏe đời sống tuần này xin tạm dừng tại đây. Việt Hà cảm ơn quý vị đã quan tâm theo dõi. Xin quý vị chia sẻ các thông tin và câu hỏi về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa.