Những con đường (tên đổi) không may - Tên đường của xứ đỉnh cao .

Những con đường (tên đổi) không may

 

Với danh thiếp những tên đường đã đổi
Những số nhà chớp mắt bỗng tang thương
Những chốn hẹn nghìn năm không trở lại
Những tên đời tơi tả khắp quê hương
Cao Tần
Tôi không được hân hạnh quen biết với tác giả của những câu thơ thượng dẫn; do thế, chỉ có cảm tưởng (lờ mờ) rằng ông –như rất nhiều văn thi sĩ khác – cũng bị cái tật hay nói quá lời:
Những chốn hẹn nghìn năm không trở lại!
Coi: đâu mà dữ vậy, cha nội! Thiên hạ “trở lại” đều đều, và nườm nượp mà, đúng không? Chỉ có điều bắt buộc phải phàn nàn là “những chốn hẹn” xưa, nơi thành đô cũ (đã bị mất tên) giờ rất khó tìm – theo như tường thuật của báo Tin Tức, số ra ngày 15 tháng 6 năm 2012:
“TP.HCM có hơn 1.500 con đường nhưng có đến 310 con đường trùng tên nằm ở nhiều quận, huyện khác nhau, có trường hợp năm đường cùng mang những tên như Lê Lợi, Nguyễn Trường Tộ, Lam Sơn. Việc trùng tên đường khiến cho nhiều người ở xa đến, do không nắm kỹ địa chỉ đã phải ‘bở hơi tai’ khi tìm kiếm nhà. …
Không những thế, việc đặt tên đường một cách ‘thực dụng’ sẽ gây thêm nhiều hệ lụy xã hội và ảnh hưởng đến nét văn hóa của khu phố. Có rất nhiều con đường mà nghe qua tưởng như không ảnh hưởng gì, nhưng ngẫm lại thì có nhiều điều phải bàn. Chẳng hạn như đường ‘Kênh Nước Đen’, ‘Rạch Bùng Binh’, ‘Đường Tên Lửa’, ‘Đường Vành Đai’… mà chắc chắn sau thời gian ngắn nữa nó sẽ phải được đổi tên. Nhiều ý kiến cho rằng, chẳng lẽ TP.HCM đã hết tên những người có công với đất nước để đặt cho những con đường này và cứ để cho những cái tên ‘tự đặt’ bùng phát một cách tùy tiện rồi để sau này sửa sai?! Nước ta không thiếu những anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa, những bà mẹ Việt Nam anh hùng, những địa danh nổi tiếng… Việc nhanh chóng đặt, chỉnh sửa tên đường không chỉ sớm ổn định cuộc sống của người dân mà còn thể hiện đẳng cấp của một đô thị văn minh, hiện đại.”

Ảnh: báo Tin Tức

Hai mươi năm trước – trước khi nhà thơ Cao Tần bỏ của (Sài Gòn) để chạy lấy người – hàng triệu người Việt khác cũng đã giã từ Hà Nội, với một tâm cảm đau thương và rối bời tương tự:

-Hà Nội ơi! Biết người còn có trông mong
 Hướng về ai nữa hay không
Những ngày xa vắng bên sông
Hà Nội ơi! Những chiều sương gió dâng khơi
Có người lặng ngắm mây trôi
Biết bao là nhớ tơi bời
(“Hướng Về Hà Nội”) – Hoàng Dương
- Lìa xa thành đô yêu dấu, một sớm khi heo may về
Lòng khách tha hương vương sầu thương
Nhìn ‘em’ mờ trong mây khói, bước đi nhưng chưa nỡ rời
Lệ sầu tràn mi, đượm men cay đắng biệt ly
Rồi đây dù lạc ngàn nơi
Ta hướng về chốn xa vời
Tìm mộng xưa lãng quên tháng ngày tàn phai
Nghẹn ngào thương nhớ em … Hà Nội ơi!
(“Giấc Mơ Hồi Hương” – Vũ Thành)
Đôi lúc, tôi băn khoăn tự hỏi: khi giấc mơ hồi hương biến thành hiện thực, lúc trở về Hà Nội, chả hiểu nhạc sĩ Vũ Thành có tìm lại được những “chốn hẹn” xưa không?
Sao e rằng “không” quá. Thì cũng cả mớ “danh thiếp những tên đường đã đổi. Những số nhà chớp mắt bỗng tang thương,”y như chuyện bể dâu ở thủ đô của miền Nam thôi. Hà Nội – bây giờ– toàn là những tên đường rất lạ, và rất bất an:
- “Quét Gái Mãi Dâm Trên Đường Nguyễn Chí Thanh” – báo An Ninh Thủ Đô
- “Đột Nhập Động Mãi Dâm Trên Đường Phạm Văn Đồng” – báo Người Đưa Tin
- “Bắt Kẻ Giao Hàng Trắng Dọc Đường Trường Chinh” – báo An Ninh Thủ Đô
- “Trộm Vàng Táo Tợn Trên Đường Xuân Thuỷ” – báo VietNamNet
-  “Phóng Viên Truy Đuổi Đối Tượng Trộm Cắp Trên Đường Phạm Hùng” –   báo An Ninh Thủ Đô
- “Dàn Cảnh Cướp Xe Trên Đường Hồ Chí Minh” – báo Dân Trí
-“Xe Buýt Lại Tông Người Trên Đường Lê Duẩn” – báo Người Lao Động
- “Xuất Hiện Hố Tử Thần Trên Đường Trần Quốc Hoàn” – báo Lao Động
- “Ôtô Điên Trên Đương Tôn Đức Thắng” – Báo Mới.

Mưa chiều kỷ niệm trên đường Nguyễn Chí Thanh, Hà Nội. Ảnh: Tiến Dũng – Vnexpress

Sau 83 năm đô hộ Việt Nam, ngoài  tội ác, người Pháp cũng đã để lại cho xứ sở này một số những thành quả đáng kể, thuộc nền văn minh chung của toàn thể nhân loại: hệ thống cầu cống, giao thông, y tế, giáo dục, ngân hàng, bưu điện, bệnh viện, thư viện, kiến trúc … Nói theo bác Nguyễn Gia Kiểng là “Pháp đã còng tay Việt nam và dẫn vào thời đại mới.”
Sau đó, dân Việt bị còng tay (chặt hơn) bởi những người cộng sản rồi buộc phải …. đi lùi! Đó là lý do tại sao trước khi được “vinh hạnh” mang tên “những vị anh hùng cách mạng” kể trên, phố phường Hà Nội (nói riêng) và cả nước (nói chung) an lành và an bình hơn hiện cảnh.
Điều phiền phức và rắc rối hiện nay là dân Việt không còn chỗ để có thể lùi được nữa. Họ đã bị đẩy đến chân tường. Bởi thế, những người cộng sản khó mà có thể tiếp tục giữ được quyền bính – trong tương lai gần.
Khác với chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa cộng sản khi sụp đổ không để lại nơi phần đất mà nó cai trị bất cứ một thứ thành quả nào – ngoài bạo lực, nghèo đói, dốt nát, dối trá, và vô số những con đường (cũng như những ngôi trường, những cơ quan, dinh thự …) buộc phải thay tên!
Hơn hai thập niên sau, sau khi chế độ cộng sản cáo chung ở Hungary, người dân mới đủ thời gian để nghĩ đến cái chuyện phiền phức (không làm không được) này ở đất nước họ – theo như tường thuật của tạp chí  Nhịp Cầu Thế Giới Online:
“Tên đường phố ‘có yếu tố cộng sản’ sẽ bị cấm?
Đó là nội dung một dự luật vừa được 9 dân biểu phe cầm quyền đệ lên Quốc hội Hungary vào thượng tuần tháng 6 vừa qua, theo đó, cần đổi tên các đường phố, quảng trường có liên quan đến các thể chế độc tài, nhất là độc tài cộng sản…
Dự luật cho rằng tại Hungary, cả dân chúng lẫn truyền thông ngày càng có nhu cầu và đòi hỏi cho sự thay đổi đó. Cụ thể, nhóm dân biểu muốn cấm mọi tên đường, phố có nguồn gốc từ tên những người ‘từng đóng vai trò lãnh đạo trong sự hình thành, kiến thiết hoặc duy trì các chính thể độc tài của thế kỷ 20’, hoặc từ tên tổ chức, khái niệm “có mối quan hệ trực tiếp với các chính thể độc tài thế kỷ 20”.
Tuy nhiên, ở phần lý giải dự luật, các nghị sĩ cho thấy, họ chủ yếu nhằm vào việc bài trừ những ‘tàn dư’, ký ức của những thể chế độc tài cánh tả. Đề xuất không chỉ chủ trương thay đổi tên đường, phố có ‘hơi hướng’ cộng sản, mà rộng hơn thế nhiều, nó muốn các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức xã hội và cơ quan ngôn luận cũng không được mang những tên “có yếu tố cộng sản”.
Chưa rõ phạm vi ảnh hưởng của dự luật cụ thể đến đâu, nhưng căn cứ một danh mục đi kèm, có thể thấy nhóm dân biểu cầm quyền muốn ‘bài trừ’ tên tuổi các lãnh tụ cộng sản quốc tế và trong nước (Lenin, Marx, Engels, Szamuely Tibor, Kun Béla, Münnich Ferenc, Ságvári Endre…), cũng như các khái niệm liên quan tới nền độc tài cộng sản kiểu Stalinist (Sao Đỏ, Giải Phóng, Quân đội Nhân dân, Hồng Quân, Cộng hòa Nhân dân, Cộng hòa Xô-viết, Mặt trận Nhân dân, Mùng 7 tháng 11, v.v…).
Theo dự luật trên, chính quyền tự quản địa phương cũng có thể quyết định đổi tên đường, phố – trước nay cũng đã có nhiều thử nghiệm theo hướng này, nhưng đều thất bại vì việc thay đổi địa chỉ trong giấy tờ khiến cư dân và doanh nghiệp phải trả một khoản phí đáng kể. Do đó, các dân biểu đề nghị đạo luật mới cho phép việc đổi các giấy tờ có liên quan (hộ chiếu, chứng minh thư, bằng lái xe, giấy chứng nhận kinh doanh…) sẽ được miễn phí.
Hiện tại, một số chính khách địa phương còn muốn thay đổi những đường phố mang tên các nhà văn, văn nghệ sĩ, nhân sĩ cánh tả, trong số đó có những nhân vật nổi tiếng như Lukács György (người sáng lập trường phái mỹ học mang tên ông), hay Pablo Neruda (nhà thơ cộng sản Chile, Giải Nobel Văn chương 1971), Váci Mihály (nhà thơ, dịch giả cánh tả Hungary, mất ở Hà Nội trong chuyến thăm Bắc Việt Nam năm 1970), v.v…”

Theo thống kê, vài chục vùng ở Hungary hiện vẫn còn những đường phố mang tên Lenin. Ảnh: internet.

Sau Hungary, những quốc gia và vùng chung quanh Liên bang Xô viết cũ đã bắt đầu thực hiện những điều tương tự – theo như bản tin của VOA , ghe được vào hôm  26 tháng 8 năm 2012. Đây là những việc làm rất tốn công và vô cùng tốn kém.
Trong những trang sổ tay trước, chúng tôi cũng đã có lần đề cập đến vấn nạn này và có đưa ra vài lời đề nghị nhỏ:
- Cứ giữ tên những con đường, học viện mang tên Tôn Đức Thắng. Chỉ cần sửa đổi chút xíu thôi. Thay vì “c” ta sửa thành “t” trong chữ “đức” là… rồi. Tất cả sẽ biến thành Tôn Đứt Thắng. Gọn bâng. Vừa yên được lòng người, vừa đỡ mất lòng mấy bác, lại cũng đỡ tốn công và tốn của.
-Trường hợp của em Lê Văn Tám cũng vậy, xin cứ giữ tên cũ, chỉ cần bôi bớt một nét của chữ “m” cho nó thành “n” thôi. Vậy là khắp nước sẽ có những công viên, trường học, tượng đài Lê Văn Tán chớ không phải là Lê Văn Tám nữa. Rõ ràng vừa tránh được điều tiếng, vừa đỡ phiền phức. Cứ coi như đây là chuyện của một thởi nhảm nhí, để tán nhảm cho vui, theo kiểu “thôi bỏ đi Tám” ấy mà.
Nay xin đề xuất thêm vài “giải pháp tình thế” nữa, cho tương lai gần. Nói dại, chả may mà ngày mai (hay tuần sau) qúi bác Đỗ Mười, Lê Đức Anh, Lê Khả Phiêu, Trần  Đức Lương, Nguyễn Minh Triết … đột ngột chuyển sang từ trần thì xin Trung Ương đừng mang tên họ đặt cho những con đường hay ngôi trường nào nữa cả. Mai mốt lại phải gỡ xuống thôi, chẳng những sẽ mất công mà còn mất vui nữa!
© Tưởng Năng Tiến
© Đàn Chim Việt

______________________

 Cầu nối liền hai đoạn đường, ta gọi là cầu-đường, đước chứ? Vậy, thưa bác TN Tiến, cái cầu-đường này có nên thay nét không?

Sau khi chiếm được Miền Nam, CS đã ngầm báo trước cho dân Sài Gòn biết bản chất của chế độ mới bằng việc đổi tên đường như sau:

CÁCH MẠNG THÁNG TÁM tiêu CÔNG LÝ.
ĐỒNG KHỞI vùng lên mất TỰ DO

Có một lần tôi về S̀ai Gòn thăm gia tộc. Người anh họ tôi chở tôi qua những con đường mang tên lạ hoắc mà tôi chưa bao giờ biết. Khi đi ngang con đường "Lê thị Nhỏ" tôi thốt lên " nhiều đường mang tên lạ qúa anh Hai à." Ông anh tôi bật cười " nhỏ mà làm chuyện lớn, mày". Tôi hỏi: chuyện gì anh Hai. Anh tôi đáp : Liệng lựu đạn , mày. Mày quên chuyệ nviệt cộng chuyên liệng lưu đạn vô chợ hay đám đông rồi sao.
 
Đường Đông Phương - tên đường do Tập đoàn điện khí Đông Phương (Trung Quốc), đơn vị trúng thầu xây dựng Nhà máy nhiệt điện Hải Phòng, đặt tên. Ở công trình này, tên các con đường nội bộ đều do nhà thầu Trung Quốc đặt - Ảnh: C.V.K. http://www.tienphong.vn/x


 
 
 

 

 

 

 

“Sởn gai ốc” với tên đường tại TP.HCM

Tên đường được đặt theo tên danh nhân, nhưng lật lại sử sách chẳng có nhân vật nào tên ấy. Có tên đường vừa nghe đã “sởn gai ốc”: đường “Điện cao thế”, đường “Bờ bao Tân Thắng”, đường “dọc mương Nhật Bản”.

Là một đô thị lớn nhất nước, TP.HCM có 1.685km đường bộ. Đường trong thành phố đan xen nhau, chằng chịt đến nỗi nếu là không thường xuyên đi lại, người đi đường khó lòng tìm được nơi muốn đến.  Hiện nay, tên đường ở thành phố đang được nhiều người quan tâm,  bởi có quá nhiều tên vừa sai, vừa bất hợp lý và thậm chí ngớ ngẩn, khó hiểu...
Trả lại tên cho danh nhân

Con đường đầu tiên chúng tôi muốn nói đến là đường Lương Nhữ Học (Q.5, TP.HCM). Lương Nhữ Học là ai? Qua tra cứu và tìm tài liệu, chúng tôi không tìm thấy nhân vật nào mang tên này.

Nhiều tên danh nhân được đặt cho tên đường tại TP.HCM không đúng với tên gọi đúng của nhân vật. Ảnh: Trần Chánh Nghĩa

Theo Khâm định Việt sử Thông giám cương mục và Đại Việt sử ký toàn thư chỉ có tên Lương Như Hộc, là tên của ông tổ nghề in ở nước ta. Ông làm quan dưới thời nhà hậu Lê, được cử đi sứ sang Trung Hoa rồi học được nghề in đem về truyền bá lại.

Một con đường khác ở trung tâm thành phố- đường Hồ Huấn Nghiệp (Q.1). Theo Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt, nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ, gọi cho đúng, tên con đường này phải là Hồ Huân Nghiệp.

Tên đường dài kỷ lục tại TP.HCM. Ảnh: Trần Chánh Nghĩa

Hồ Huân Nghiệp (1829 – 1864) vốn là một sĩ phu yêu nước. Ông từng phò tá Trương Định khởi nghĩa chống thực dân Pháp ở miền Nam. Ông bị giặc Pháp xử trảm sau khi chiêu dụ bất thành.

Ngoài những tên đường viết sai, còn có nhiều tên sai cả chính tả. Chẳng hạn  một số tên đường như: Phạm Văn Xão (“Xảo” – Phạm Văn Xảo một công thần của Lê Lợi), Ỹ Lan (“Ỷ” - nguyên phi Ỷ Lan, vợ vua Lý Thánh Tông. Bà đã hai lần nhiếp chính, giúp cơ nghiệp nhà Lý thêm vững mạnh), Nguyễn Bĩnh Khiêm (“Bỉnh” – Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm), Nguyễn Thương Hiền (“Thượng” – Nguyễn Thượng Hiền – người cùng với Phan Bội Châu sáng lập ra Việt Nam Quang phục hội).

Tên đường chỉ mới nghe tên đã "lạnh gáy". Ảnh: Trần Chánh Nghĩa

Đối với những anh hùng thời cận đại, việc viết tên sai càng không thể chấp nhận. Con đường khá dài ở Bình Thạnh mang tên Nơ Trang Long đang được nhiều người thắc mắc. Nếu gọi cho đúng phải là N’Trang Lơng. Ông là tù trưởng người dân tộc M’Nông, nổi dậy kháng chiến chống Pháp ở Nam Tây Nguyên vào đầu thế kỷ 20. Nếu lấy lý do cho dễ đọc để phiên âm thì điều này e không thuyết phục lắm.

Tên Kha Vạng Cân đã được gọi sai trong thời gian dài. Ảnh: Trần Chánh Nghĩa

Một trường hợp khác, đường Kha Vạn Cân (quận Thủ Đức). Ông Kha Vạng Cân là một kỹ sư từng là Bộ trưởng Bộ Công nghiệp nhẹ trong chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Bà Kha Quỳnh Anh (ngụ tại Thủ Đức), ái nữ ông Kha Vạng Cân cho biết: “Tên cha tôi được ông nội đặt theo quy định của gia phả dòng họ. Việc đặt tên đường đã sai từ rất nhiều năm nay. Gia đình chúng tôi rất mong tên con đường được sửa lại cho chính xác”. Dở khóc, dở cười

Theo số liệu của Sở GTVT, TP.HCM có khoảng 60%  tuyến đường chưa được đặt tên. Những con đường không tên đó đã gây khá nhiều trở ngại trong sinh hoạt của người dân. Vì thế việc người dân tự đặt tên theo kiểu “tự chế” để hợp thức hóa một con đường là điều dễ hiểu.

Có thể dễ dàng tìm thấy những tên đường tự phát như vậy: “Trước trường mầm non” ở Tân Bình, đường “Điện cao thế” và đường “Bờ bao Tân Thắng” ở Tân Phú.

Ở Q.2 có đường “Dưới chân cầu Sài Gòn”, Q.8 có “Đường vào Trung tâm thương mại Bình Điền”. Chưa kể đến đường “Dọc mương Nhật Bản” ở Phú Nhuận hay “Đường trục phường 13” ở Bình Thạnh.

Có lẽ không ở đâu có tên đường dài đến 9 chữ như “Đường nối Tân Sơn Nhì và Trương Vĩnh Ký”.

Vì tên quá dài nên trên hầu hết giấy tờ đều được viết tắt. Còn trên các biển hiệu, bảng số nhà, nó được gia chủ cải biến đủ kiểu: “Tân Sơn Nhì Nối Trương Vĩnh Ký”, “đường nối Tân Sơn Nhì và Trương Vĩnh Ký”, “đường nối Tân Sơn Nhì – Trương Vĩnh Ký”, “đường nối Tân Sơn Nhì”, “đường TSN nối TVK”....

Ông Nguyễn Trung Kiên, một người dân có nhà trên mặt tiền đường “Điện Cao Thế” nói: “Mới nghe cái tên thôi đã thấy sởn gai ốc rồi. Chúng tôi đã phản đối, yêu cầu đặt cho cái tên đường từ nhiều năm mà vẫn không được”.

Hầu hết những con đường “dân đặt” này đều được chính quyền địa phương đồng tình sử dụng.