Xét nghiệm máu đơn giản có thể phát hiện sớm ung thư tụy

Việt Hà, phóng viên RFA 2013-12-17

12172013-skds-vh.mp3

Ảnh minh họa xét nghiệm máu.

AFP photo

Ung thư tụy không phải là một loại ung thư phổ biến nhưng lại là một trong các loại ung thư có tỷ lệ tử vong cao nhất do rất khó được phát hiện từ giai đoạn đầu. Các nhà khoa học Mỹ mới đây đã tìm ra một loại xét nghiệm có thể giúp phát hiện sớm ung thư này với hy vọng giảm đáng kể số tử vong do ung thư tụy.

Hy vọng phát hiện ung thư tụy giai đoạn 1

Với những bệnh nhân hoặc những người có người thân bị ung thư tụy, căn bệnh quái ác với tỷ lệ tử vong cao, câu hỏi có lẽ thường được đặt ra là tại sao bác sĩ không thể phát hiện được ung thư vào những giai đoạn sớm, giống như nhiều loại ung thư khác? Liệu việc phát hiện sớm ung thư có giúp người bệnh sống thêm được bao lâu nữa? Câu trả lời trong suốt nhiều năm qua là chúng ta đã không có một xét nghiệm nào thực sự có thể phát hiện sớm căn bệnh này. Tuy nhiên mới đây, các bác sĩ đại học Johns Hopkins đã công bố một nghiên cứu mới đem lại nhiều hy vọng cho những người đang sống trong nguy cơ bị bệnh ung thư tụy.

Theo các nhà nghiên cứu, nếu kết quả của nghiên cứu này được xác định, đó sẽ là một bước tiến quan trọng trong việc giảm tỷ lệ tử vong trong những ca bệnh vốn có tỷ lệ sống sót trong 5 năm là ít hơn 5%.
Bác sĩ Nita Ahuja, người đứng đầu nghiên cứu này của trường đại học Johns Hopkins cho biết:

Nếu nhìn vào số liệu của ung thư đại tràng chúng ta thấy là số người tử vong do ung thư này đã giảm xuống và nguyên nhân là do xét nghiệm phát hiện sớm.
- Bác sĩ Ahuja

Mục đích của nghiên cứu này là để tìm ra các yếu tố thay đổi thường xuyên xảy ra trong ung thư tuyến tụy và cho thấy các dấu hiệu sớm và dẫn đến ung thư nhưng vấn đề là làm sao chúng ta tìm được thay đổi này trong máu. Có thể đó chỉ là một vài tế bào nhỏ nhưng liệu chúng ta có thể tóm được chúng, tức là tìm thấy dấu hiệu ung thư ngay ở giai đoạn 1 vì chúng ta không muốn phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn hơn đối với ung thư tụy vì như vậy là quá muộn.
Các nhà nghiên cứu của trường đại học Johns Hopkins đã tìm thấy 2 gene là BNC1 và ADAMTS1 trong 81% mẫu máu của 42 người bị ung thư tuyến tụy giai đoạn đầu, trong khi các gene này không được tìm thấy trong các bệnh nhân bị các bệnh khác hoặc chỉ bị viêm tụy.
Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy trong các tế bào ung thư tụy những thay đổi về hóa học trong hai gene này đã khiến các gene này không thể sản xuất ra các sản phẩm protein của chúng. Các nhà nghiên cứu cho biết họ đã tìm thấy hai gene này trong 97% tế bào từ các trường hợp ung thư tụy giai đoạn đầu.

Các xét nghiệm hiện có phát hiện ung thư tụy

Ung thư tụy là một bệnh trong đó các tế bào ung thư hình thành trong các mô của tuyến tụy, là một tuyến nhỏ nằm ngang phía sau phần dưới của dạ dày. Tại Mỹ, ung thư tụy là nguyên nhân phổ biến thứ 4 gây ra các ca tử vong do ung thư mà nguyên nhân chủ yếu là do các bác sĩ không thể phát hiện bệnh ngay từ những giai đoạn đầu. Trong khi đó với ung thư tụy, việc mổ bỏ tế bào ung thư thường có hiệu quả hơn là dùng hóa trị và xạ trị.
Trước khi các nhà khoa học trường đại học Johns Hopkins công bố kết quả nghiên cứu bước đầu, trên thế giới gần như không có một xét nghiệm sớm nào. Phần lớn các xét nghiệm được áp dụng thường có những nhược điểm nhất định.
Thực ra thì không có xét nghiệm sớm nào với ung thư tuyến tụy. chúng ta cố gắng phát hiện ung thư càng sớm càng tốt. Đã có những cố gắng để tìm ra những xét nghiệm sớm ví dụ như xét nghiệm có tên CA19/9 đã được áp dụng, nhưng không được dùng như xét nghiệm đại trà vì có những người bị bệnh lành tính ví dụ như viêm tuyến tụy chẳng hạn cũng có những kết quả tương tự.
Vì vậy nên không có một xét nghiệm thực sự nào phát hiện được sớm ung thư tuyến tụy. Cũng có những nghiên cứu để phát hiện bệnh với những người có người thân cùng dòng máu trong gia đình đã từng bị ung thư tụy. Đã có người thử cách là cho máy camera đường tiêu hóa vào để kiểm tra tuyến tụy cứ mỗi 6 tháng nhưng đây là cách làm rất nguy hiểm. Chính vì vậy không có nhiều xét nghiệm sớm thực sự tốt cho ung thư tuyến tụy.
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng đã thử cách lấy xét nghiệm enzyme từ ống của tuyến tụy là một ống nhỏ khoảng 2mm. Việc lấy enzyme này cho độ chính xác khoảng 50 đến 60% nhưng rất khó khăn vì ống nhỏ và có khoảng 1% rủi ro ống sẽ bị thương trong quá trình lấy mẫu.

Độ chính xác cao

Theo bác sĩ Ahuja, xét nghiệm mới của trường đại học Johns Hopkins có độ chính xác cao và nếu so với các xét nghiệm khác hiện có thì an toàn hơn.
Chúng tôi mới chỉ kiểm tra ở người thường và người bị ung thư thì thấy là độ chính xác trong thử nghiệm là 70 đến 80%, CA19/9 là xét nghiệm chúng ta hiện có chỉ cho độ chính xác từ 20 đến 30% nhưng không được dùng để xét nghiệm đại trà. Trong khi đó chụp cắt lớp để phát hiện ung thư cũng không được dùng phổ biến vì có tia xạ.

Bác sĩ Yoshitaka Narita của Trung tâm Ung thư Quốc gia Nhật Bản giới thiệu màn hình hiển thị 3D dùng trong y tế hôm 05/9/2013. AFP photo

Các nhà nghiên cứu trường đại học Johns Hopkins cũng cho rằng xét nghiệm mới nếu thành công ở mức độ rộng và áp dụng ra bên ngoài sẽ có hiệu quả hơn xét nghiệm ung thư tuyến tiền liệt đang được áp dụng rộng khắp và cũng đang gây nhiều tranh cãi. Bác sĩ Ahuja giải thích:
Xét nghiệm này rõ ràng là khác so với xét nghiệm ung thư tuyến tiền liệt. Trong trường y chúng ta đã từng học là nếu chọn bất cứ người đàn ông lớn tuổi nào đã mất vì già thì một số trong số họ cũng đã bị ung thư tuyến tiền liệt. Đó là điều mà chúng ta biết là có một số loại ung thư tuyến tiền liệt không nguy hiểm và bạn có thể sống chung với nó đến lúc chết. Nhưng nếu nhìn vào số liệu ung thư tụy hiện nay chúng ta đã không có một bước tiến nào trong suốt 40 năm qua.

Tôi không phải là người mang xét nghiệm này ra thị trường nhưng nếu nó có sẵn trên thị trường, chúng tôi muốn nó chỉ ở mức từ 50 đến 100 đô la chứ không phải là hàng ngàn đô la. Đó là mục tiêu ban đầu chúng tôi đặt ra.
- Bác sĩ Ahuja

Đó là lý do vì sao điều trị bệnh không có hiệu quả cao, đó là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong do ung thư tụy, không phải là do con số người chết quá cao ở Mỹ mà điều quan trọng là trong cả 40,000 ca bị bệnh thì hầu như tất cả đều tử vong do ung thư này, tức là 38,000 người, chỉ có vài người thoát là vì họ được phát hiện ung thư sớm ở giai đoạn 1, và trong số những người này thì 40% số họ có thể sống được ít nhất 5 năm sau đó.
Chúng tôi nói với nhau làm sao có thể làm tốt hơn với ung thư tụy, và do đó việc phát hiện sớm là yếu tốt then chốt. Đó cũng là yếu tố trong ung thư đại tràng. Nếu nhìn vào số liệu của ung thư đại tràng chúng ta thấy là số người tử vong do ung thư này đã giảm xuống và nguyên nhân là do xét nghiệm phát hiện sớm. Chúng ta phát hiện bệnh từ giai đoạn rất sớm và cứu được bệnh nhân. Đó là nguyên nhân chúng tôi áp dụng với ung thư tụy, đó là cách duy nhất để giảm tỷ lệ tử vong.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng không cho rằng xét nghiệm này nên được áp dụng đại trà cho tất cả mọi người mà chỉ nên áp dụng cho những người có nguy cơ cao. Những người có nguy cơ cao bao gồm những người có người thân cùng dòng máu như cha mẹ, anh chị em, cô bác đã bị ung thư thư tụy trước đó. Nếu xét nghiệm được áp dụng, những người nằm trong nhóm nguy cơ có thể làm xét nghiệm máu này cứ 6 tháng 1 lần. Nhưng câu hỏi đặt ra là liệu xét nghiệm này có đắt đỏ với mọi người? Bác sĩ Ahuja cho biết:
Tôi không phải là người mang xét nghiệm này ra thị trường nhưng nếu nó có sẵn trên thị trường, chúng tôi muốn nó chỉ ở mức từ 50 đến 100 đô la chứ không phải là hàng ngàn đô la. Đó là mục tiêu ban đầu chúng tôi đặt ra.
Bước tiếp theo của nghiên cứu là áp dụng cho một số lượng bệnh nhân đông hơn, tức khoảng vài trăm người. Sau khi kết quả được xác nhận, xét nghiệm có thể được chuyển giao cho các công ty để đem xét nghiệm thương mại rộng hơn bên ngoài trước khi có thể được các cơ quan y tế chức năng thông qua. Theo bác sĩ Ahuja, nếu không có những khó khăn về tài chính nào, thì nghiên cứu này có thể được hoàn tất trong vòng 2 đến 3 năm nữa.
Xin quý vị chia sẻ các thông tin và câu hỏi về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa